پایان نامه تعیین رابطه میان هوش هیجانی با تفكر انتقادی در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر تهران

پایان نامه تعیین رابطه میان هوش هیجانی با تفكر انتقادی در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر تهران

مقدمه

آدمی برای پاسخ به درخواست‌های متنوع دنیای پیچیده عصر حاضر، نیازمند توانمندی‌های بی‌شماری است از این رو براساس ضرورت‌هایی كه بر وی تحمیل می‌شود ساز و كارهایی به صورت خود انگیخته یا خود ساخته در او شكل می‌گیرد و او را از سایر جانداران متمایز می‌سازد. انسان با نگاهی ژرف و متفكرانه به رفتارهای خویش در می‌یابد كه از ویژگی‌های خاصی بهره‌مند است كه موجب سهولت سازگاری او با شرایط جدید می‌گردد. در این میان ویژگی‌های شناختی دارای نقش ویژه‌ای در رویارویی با دنیای پیچیده هستند از جمله ویژگی‌های برجسته و شاید منحصر به فرد انسانی، پدیده «هوش»[1] می‌باشد این پدیده در انسان از نظر كمی و كیفی به گونه‌ای است كه او را قادر به تمدن‌سازی كرده است. به این ترتیب تغییراتی كه در زندگی و موقعیت‌های مختلف روی می‌دهد انسان را وادار می‌سازد كه از ابعاد مختلف هوش بهره‌مند گردد.

انسان در طول حیات خود پیوسته در حال حل مسئله، خلق پدیده‌های مستند با طبیعت و برقراری ارتباط و كنترل رفتار خود و دیگران به سر می‌برد كه هر یك از این فعالیت‌ها با بعدی از توانمندی‌های هوشی در ارتباط هستند. هرچند كه بحث در مورد توانمندی‌های هوشی انسان در این محدوده نمی‌گنجد اما با نگاهی تیزبین به یكی از ابعاد ممتاز هوش می‌توان ظهور رفتارهای هوشمندانه انسان را در قالب هیجانات مشاهده كرد (سارنی[2]، 1999؛ به نقل از شمس،1384)، بعد مورد نظر «هوش هیجانی[3]» است كه به شناخت فرد از خود و دیگران، ارتباط با دیگران و نیز سازگاری و انطباق با محیط برای دستیابی به اهداف موردنظر مربوط می‌شود، هوش هیجانی پیش‌بینی موفقیت فرد را ممكن می‌سازد زیرا نشان می‌دهد كه فرد چگونه دانشش را در یك موقعیت بلادرنگ به كارگیرد (بار ـ آن[4]، 2000؛ به نقل از گلمکانی،1384) .

هیجان‌هایی كه افراد احساس می‌كنند ناشی از ارزیابی اطلاعات است كه این ارزیابی شامل شناخت یا پردازش اطلاعات رسیده از محیط، بدن، حافظه فرد، تمایل به پاسخگویی به شیوه خاص، و ملاحظه نتایج اعمالی كه ممكن است از حالت هیجانی به دست آیند می‌باشد. (شاكتر[5] و سینگر[6]، 1942، محی‌الدین بناب، 1375) بنابراین افكار و شناخت فرد در تعیین این كه چه هیجان‌هایی برانگیخته خواهد شد، نقش اساسی ایفا می‌كند و پس از ارزیابی موقعیت سبب واكنش هیجانی می‌گردند (اكمن[7]، 1992، به نقل از محی‌الدین بناب، 1375). ناتوانی افراد یك جامعه در شناخت صحیح و تجزیه و تحلیل موضوعات گوناگون، حل مشكلات، اتخاذ تصمیم‌های صحیح وارزیابی نتایج انواع پدیده‌ها و جریانات، نسل‌های ناتوان و سازش‌پذیر در مقابل انواع مسائل اجتماعی و فرهنگی را نتیجه خواهد داد ( پازارگادی و همكاران ،1381)

بدون شك، رشد توانایی‌های پیچیده تفكر برای موفقیت انسان در قرن بیست و یكم ضروری است، اریكسون معتقد است كه توانایی در تفكر انتقادی، حل مسئله و تعقل به عنوان اهداف اساسی تربیت محسوب می‌گردد (عباسی، 1380 ) . هر فرد چه در جریان تحصیل و چه پس از فراغت از تحصیل پیوسته در حال اظهارنظر و اخذ تصمیم است،روی این زمینه باید قضاوت‌های او منطقی باشد و بتواند قضاوت دیگران را نیز ارزیابی كند و آنچه را كه با دلیل همراه است صحیح تلقی و غیر از این را بی‌اعتبار بداند. هدف تعلیم و تربیت چیزی جز تفكر نمی‌باشد و در این بخش تفكر انتقادی بخشی اساسی در تفكر و یادگیری می‌باشد كه با رشد افراد ارتباط دارد و در نهایت به رشد جامعه می‌انجامد. (مایرز[8] 1986؛ترجمه، ابیلی، 1380)

دعوت به تفكر در نظام فكری مسلمان نیز مورد تاكید است. در قران آیات زیادی در این رابطه وجود دارد. برای مثال در آیه 43 سوره عنكبوت آمده است:«تعجب نكنید از این كه حشراتی از قبیل عنكبوت را مثال می‌زنیم جز عالمان و دانایان آن را در نمی‌یابند.»، در این آیه خداوند مثال‌هایی را برای انسان‌های آگاه و متفكر می‌زند. همچنین در احادیث مختلف به تفكر توصیه شده است از جمله حدیث نبوی، «یك دم اندیشه از هفتاد سال عبادت بهتر است» و اینکه حضرت علی (ع) می‌فرماید: «خردها، رهبران اندیشه، اندیشه‌ها، رهبران دلها و دلها، رهبران حس‌ها و حس‌ها، رهبران اندام‌ها هستند». (نهج‌البلاغه، نقل از الحیات)، بزرگان ادب و اندیشه نیز ما را به تفكر دعوت نموده‌اند چنانچه مولانا اندیشه را مهم‌ترین عنصر وجودی انسان قلمداد می‌كند. (اسلامی، 1382)

افراد باید عقاید و افكار و عادات و مهارت‌ها، تمایلات و طرز برخورد خویشتن را مورد ارزیابی قرار دهند و با توجه به نقش هر یك از آن‌ها در زندگی و توجه به دلیل و نتایج خاص هر یك، در ارتباط با دیگران آن‌ها را بررسی نمایند. (شریعتمداری، 1376، ص 29).

[1] Intelligence

[2] Saarni

[3] Emotional Intelligence

[4] Bar-on

[5] Shacter

[6] Singer

[7] Acman

[8] Mayers

مقدمه ۱
بیان مسأله ۵
ضرورت یا اهمیت پژوهش ۸
اهداف پژوهش ۱۱
فرضیه‌های پژوهش ۱۲
متغیرهای پژوهش ۱۲
تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها ۱۳
تعاریف عملیاتی ۱۴
قسمت اول: هوش هیجانی ۱۵
هوش ۱۵
هیجان ۱۹
هوش هیجانی و سیر تاریخی آن ۲۲
مؤلفه‌های هوش هیجانی ۲۸
اساس زیست ـ عصبی هوش هیجانی ۲۹
هوش هیجانی و هوش عمومی ۳۲
دیدگاه‌های مربوط به هوش هیجانی ۳۷
هوش هیجانی به عنوان یک الگوی توانایی ذهنی ۳۸
هوش هیجانی به عنوان یک الگوی مختلط ۴۲
نظریه گلمن به عنوان نظریه مختلط از هوش هیجانی ۴۳
نظریه بار-آن به عنوان الگویی مختلط ۴۷
۱) مقیاس هوش درون فردی ۴۸
۲ ـ مقیاسهای هوش بین فردی ۵۴
۳ ـ مقیاسهای سازش‌پذیری ۵۷
۴ ـ مقیاس‌های کنترل تنیدگی ۶۰
۵- مقیاسهای خلق عمومی ۶۳
هوش هیجانی، تعدیل‌کننده نابرابری‌ها ۶۶
جنسیت و هوش هیجانی ۶۸
اندازه‌گیری هوش هیجانی ۷۰
۱٫پرسشنامه بهره هیجانی (EQ – I) 71
2. پرسشنامه صلاحیت هیجانی ۷۲
۳٫ پرسشنامه رگه فراخلق (TMMS) 72
4.پرسشنامه نقشه بهره هیجانی: ۷۳
۵٫پرسشنامه سبک ادراک عواطف ۷۴
۶٫ پرسشنامه (MEIS) 75
7.پرسشنامه (MSCEIT) 76
8.مقیاس‌های دیداری، شنیداری (ادراک‌ هیجان) ۷۶
رشد و تقویت هوش هیجانی ۷۷
قسمت دوم: تفکر انتقادی ۸۳
تفکر و انواع آن ۸۳
تاریخچه تفکر انتقادی ۹۰
تفکر انتقادی ۹۴
ماهیت، ویژگی‌ها و مسائل خاص تفکر انتقادی ۱۰۰
ابعاد شناختی و عاطفی تفکر انتقادی ۱۰۰
مهارت‌های تفکر انتقادی ۱۰۲
ویژگی‌ها یا گرایش‌های کلی ۱۰۳
توانایی‌های ویژه ۱۰۴
مؤلفه‌های تفکر انتقادی ۱۰۸
ویژگی‌های تفکرانتقادی ۱۱۲
سطوح تفکر انتقادی ۱۱۴
صفات متفکران انتقادی ۱۱۶
نظریه‌های همسو با تفکر انتقادی ۱۱۸
رویکرد فراشناختی ۱۱۸
دیدگاه شناختی‌ها ۱۲۱
دیدگاه پیاژه ۱۲۳
نظریه یادگیری معنادار آزویل ۱۲۶
دیدگاه برونر ۱۲۸
تفکر انتقادی در طبقه‌بندی بلوم ۱۲۹
رویکرد ساختن‌گرایی (سازندگی) ۱۳۴
نظریه‌های فلسفی ۱۳۶
دانش ۱۳۶
آمادگی ۱۳۷
مرجعیت ۱۳۸
.مقایسه تفکر انتقادی با تفکر خلاق و حل مسئله ۱۴۳
مقایسه تفکر انتقادی و منطق ۱۴۸
راه‌های سنجش تفکر انتقادی ۱۵۱
۱٫ آزمون سنجش تفکر انتقادی واتسون ـ گلاسر ۱۵۱
۲٫ آزمون سنجش تفکر انتقادی کورنل ۱۵۲
۳٫ آزمون تشریحی تفکر انتقادی انیس ـ وایر ۱۵۲
۴٫آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا CCTST 153
تقویت و پرورش تفکر انتقادی ۱۵۴
قسمت سوم: مروری بر پژوهشهای انجام شده پیرامون موضوع تحقیق ۱۶۳
پژوهش‌های مربوط به هوش هیجانی در خارج از ایران ۱۶۳
پژوهشهای انجام شده در ایران در مورد هوش هیجانی ۱۷۲
پژوهش‌های مربوط به تفکر انتقادی در خارج از ایران ۱۷۶
تحقیقات انجام شده در ایران در مورد تفکر انتقادی ۱۸۱
روش تحقیق ۱۸۶
جامعه آماری ۱۸۶
نمونه ۱۸۷
روش نمونه‌گیری ۱۸۷
ابزارهای اندازه‌گیری ۱۸۸
پرسشنامه بهره هیجانی بار ـ‌آن ۱۸۸
پایایی پرسشنامه هوش هیجانی ۱۹۱
پرسشنامه مهارتهای تفکر انتقادی کالیفرنیا CCTST 200
روش اجرا ۲۰۵
روشهای تجزیه و تحلیل دادهها ۲۰۶
مقدمه ۲۰۷
بخش اول: توصیف داده‌های پژوهش ۲۰۸
بخش دوم: تحلیل داده‌ها (آمار استنباطی) ۲۱۴
بحث و تفسیر ۲۵۲
نتیجه گیری ۲۵۳
محدودیت هاو مشکلات پژوهش ۲۶۲
پیشنهادات پژوهشی ۲۶۳
پیشنهادهای کاربردی ۲۶۴
خلاصه پژوهش ۲۶۵
فهرست منابع فارسی ۲۶۶